తెలంగాణ కళలకు కాణాచి. చేతివృత్తులు, హస్తకళలకు  పెట్టింది పేరు. అలాంటి కళల్లో ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన  నిర్మల్‌ కొయ్యబొమ్మలు ఇప్పటికీ ప్రత్యేకత చాటుకుంటున్నాయి. దాదాపు 450ఏళ్లుగా నకాషీ కుటుంబాలు ఈ కళను నమ్ముకొని బతుకుతున్నాయి. కాలక్రమంలో పాలకుల పట్టింపు లేక ఈ కళ  కనుమరుగయ్యే దశకు చేరుకుంటోంది. కొయ్య బొమ్మ తయారయ్యే ‘పొనికి’ చెట్ల పెంపకాన్ని ప్రభుత్వాలు పట్టించుకోకపోవడం వెరసి కర్రకు కరువు ఏర్పడడం వల్ల కళాకారులకు పని ఉండడం లేదు.  ఈ క్రమంలో చాలావరకు నకాషీ కుటుంబాలు ఇతర రంగాల్లో ఉపాధి వెతుక్కుంటున్నారు. ఇలాగే సాగితే రానున్న తరంలో  కళ అంతరించి పోతుందేమోనన్న ఆందోళన వ్యక్తమవుతోంది.  నిర్మల్‌ కొయ్య బొమ్మల తయారీలో అసలైన ముడిపదార్థం పొనికి కర్ర. మృదువుగా ఉండే పొనిక చెట్టు కర్రతోనే ఈ బొమ్మలను చేయడం ప్రత్యేకత. ఒకప్పుడు ఉమ్మడి ఆదిలాబాద్‌ అడవుల్లో పొనికి చెట్లు విపరీతంగా ఉండేవి. కాలక్రమంలో అడవులతోపాటు పొనికి చెట్లు కూడా అంతరించి పోతున్నాయి. బొమ్మల తయారీకి కావాల్సిన కర్రను కళాకారులు అటవీశాఖ కలప డిపోల నుంచి సేకరిస్తున్నారు. ఈ కర్రకు కొరత ఏర్పడడంతో బొమ్మలు చేసేవాళ్లకు పని ఉండడం లేదు. మూడునెలల క్రితం నిర్మల్‌ జిల్లా కలెక్టర్‌గా ఉన్న వరుణ్‌రెడ్డి, డీఆర్‌డీఓ విజయలక్ష్మి ప్రత్యేక చొరవ తీసుకుని పొనికి వనాన్ని ప్రారంభించారు. అందులో మొక్కల పెంపకం చేపట్టారు. కానీ అవి చేతికొచ్చి కొయ్యబొమ్మగా మారేందుకు సమయం పడుతుంది.  కనీసం పింఛన్‌ లేదు..  నిర్మల్‌ జిల్లా కేంద్రంలో 1955లో కొయ్య బొమ్మల పారిశ్రామిక సహకార సంఘం ఏర్పాటు చేశారు. కొయ్య బొమ్మను నమ్ముకొని ఒకప్పుడు రెండు వందల కుటుంబాల ఉండేవి. ఇప్పుడు 50లోపే కుటుంబాలు బొమ్మలను తయారు చేస్తున్నాయి. అందులోనూ నేటితరమంతా వివిధ రంగాల్లో ఉపాధి, ఉద్యోగాలు చూసుకున్నారు. ఇప్పుడు పనిచేస్తున్న కళాకారులంతా ఎప్పుడో 25–30ఏళ్ల నుంచి చేస్తున్నవారే. వారికి కనీసం ప్రభుత్వం నుంచి ఎలాంటి ఆర్థిక ప్రోత్సాహం, పింఛన్‌ లభించడం లేదు. కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల నిధులతో నిర్మించిన షెడ్డు తప్ప ప్రత్యేకంగా ఎలాంటి సాయం అందడంలేదు. ‘మా చేతులతో చేసుకున్న బొమ్మలు పెట్టే అన్నం తప్ప.. ఇప్పటిదాకా ప్రత్యేకంగా రూపాయి అందడం లేదు..’ అని సీనియర్‌ కళాకారులు వాపోతున్నారు. తమ జీవితాల్లోనే ఎలాంటి ఎదుగుదల లేదని, ఇక అలాంటప్పుడు తమ పిల్లలు ఈ కళను ఎలా కొనసాగిస్తారని ఆవేదనతో ప్రశ్నిస్తున్నారు.  జీవితమంతా బొమ్మలతోనే.. 35ఏళ్లుగా కొయ్యబొమ్మల తయారీలోనే ఉన్నా. మా పూర్వికుల నుంచి ఇదే ఉపాధి. కానీ పొనికి కర్ర కొరతతో చాలామందికి పనిలేకుండా పోతోంది.  సరైన ప్రోత్సాహం లేకపోవడంతో మా పిల్లలు ఇటువైపు రావడం లేదు.  –పెంటయ్య, నకాషీ కళాకారుడు 


 ఒకప్పుడు చిన్నారులు ఆడుకునే వస్తువులు చెక్క బొమ్మలు.. లక్క పిడతలు. ఎలక్ట్రానిక్ కార్లు.. బేబీ డాల్స్ తర్వాతి తరం పిల్లలకు ఆట వస్తువులయ్యాయి. ఈ తరం పేరెంట్స్ మాత్రం కాస్త డిఫరెంట్‌గా ఆలోచిస్తున్నారు. పసి తనంలో వారు మిస్సయిన ఆటలు పిల్లలకు ఇవ్వాలనుకుంటున్నారు. చిన్నారుల  కళ ్లల్లో ఆనందమే కాదు.. మస్తిష్కంలో సృజనాత్మకతను పెంచే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు.  అందుకోసం ఏకంగా బొమ్మరిల్లునే ఇంటికి తెస్తున్నారు.
  
  అమ్మానాన్నలను, టీచర్లను అభినయిస్తూ ఆడుకోవడం చిన్నారులందరికీ సరదా. స్కూల్ నుంచి రాగానే టీచర్‌గా మారిపోయి పాఠాలు చెప్పేస్తుంటారు. వంటగదిలో అమ్మ చేసే పనులు గమనించి చిట్టి చిట్టి చేతులతో ఉత్తిత్తి వంట చేయడం ఆడపిల్లలకు మహా ఇష్టం. ఒకప్పుడు ఇంట్లో ఉండే గిన్నెలు, చెంచాలతోనే వంటింటి ఆట కానిచ్చేసే వారు. కానీ నేటి పిల్లలకు అచ్చంగా కిచెన్‌ను పోలి ఉండే మినియేచర్ కిచెన్లు అందుబాటులోకి వచ్చాయి.
  
  రేటు కొద్దీ వసతి
  కిడ్ క్రాప్ట్, వరల్ట్ టాయ్స్, లిటిల్ కొలరాడో లాంటి అనేక కంపెనీలు ఈ బుల్లి కిచెన్లను తయారు చేస్తున్నాయి. ఈబే, అమెజాన్ వంటి ఆన్‌లైన్ సైట్ల ద్వారా కూడా కొనుగోలు చేయవచ్చు. ఇక వీటి ధర రూ.800 నుంచి రూ.10 వేల వరకు ఉన్నాయి.
  
  అచ్చంగా వంటిల్లే..
  పోపుల పెట్టె నుంచి గ్యాస్ స్టవ్ వరకు అన్ని రకాల వంట సామగ్రి ఈ బొమ్మల కిట్‌లో ఉంటుంది. కూరగాయలు, పండ్లే కాదు బ్రెడ్డు, పిజ్జా ఇవన్నీ ఆటకు మరింత కిక్కునిస్తాయి. ప్లాస్టిక్, వుడెన్, స్టీల్‌తో తయారైన కిచెన్ సెట్లు మార్కెట్లో సిద్ధంగా ఉన్నాయి. బ్యాటరీలతో పని చేసే కిచెన్ సెట్లు.. పిల్లలకు అచ్చంగా వంట చేస్తున్న ఫీలింగ్ కలిగిస్తాయి. స్టవ్ ఆన్ చేయగానే వెలిగినట్లే ధ్వని వస్తుంది. నూడుల్స్‌నో, పాస్తానో పాన్‌లో (అన్నీ ప్లాస్టిక్‌వే) వేయగానే ఇప్పుడు పాస్తా చేద్దాం అంటూ స్టవ్ నుంచి సౌండ్ వస్తుంది. లేటెస్ట్ టెక్నాలజీతో రూపొందిన ఈ కిడ్ కిచెన్ సెట్లు.. పిల్లలనే కాదు తల్లిదండ్రులను ఆకర్షిస్తున్నాయి. పెద్దలను అనుకరిస్తూ ఆడుకోవడం వల్ల చిన్నారుల్లో మానసిక పరిపక్వత పెరగడానికి దోహదం చేస్తుంది.
  -  విజయారెడ్డి