కనుమను పశువుల పండుగగా వ్యవహరిస్తారు. పంటలు చేతికి అందడంలో తమకు సహాయపడిన పశుపక్షాదులను పూజిస్తారు. సంవత్సరంలో మిగిలిన రోజులన్నీ తమతో పాటు కష్టపడి పని చేసిన ఆవులను , ఎద్దులను పూజించి ప్రేమగా చూసుకునే రోజు ఇదే. పక్షులు కూడా రైతన్ననేస్తాలే. అందుకే వాటి కోసమే అన్నట్టు ఇంటి గుమ్మానికి ధాన్యపు కంకులు వ్రేలాడ దీస్తారు. పశువుల పండుగ ముఖ్యంగా చిత్తూరుజిల్లా , అందులో పాకాల మండలంలోని వల్లివేడు గ్రామ పరిసర అన్ని పల్లెల్లో ఈ పండగ జరుపుకోవటంలో ఒక ప్రత్యేకత వున్నది.  ఆ ప్రత్యేకత ఏమిటంటే ? ఆ రోజు ఇంటికి ఒకరు చొప్పున తెల్లవారక ముందే ఒక కత్తి , ఒక సంచి తీసుకొని సమీపంలో ఉన్న అడవికి బయలు దేరుతారు. అక్కడ దొరికే వన మూలికలు , ఔషద మొక్కలు సేకరిస్తారు. కొన్ని చెట్లఆకులు , కొన్ని చెట్ల బెరుడులు , కొన్ని చెట్ల పూలు , వేర్లు , కాండాలు , గడ్డలు , ఇలా చాల సేకరిస్తారు. కొన్ని నిర్దిష్టమైన చెట్ల భాగాలను మాత్రమే సెకరించాలి. అంటే ... మద్ది మాను , నేరేడు మానుచెక్క , మోదుగ పూలు , నల్లేరు , మారేడు కాయ ఇలా అనేక మూలికలను సేకరించి ఇంటికి తీసుకొచ్చి వాటిని కత్తితో చిన్న ముక్కలుగా చేసి , ఆ తర్వాత దానికి పెద్ద మొత్తంలో ఉప్పు చేర్చి రోట్లో వేసి బాగా దంచుతారు. అదంతా మెత్తటి పొడిలాగ అవుతుంది. దీన్ని "ఉప్పు చెక్క'' అంటారు. ఇది అత్యంత ఘాటైన మధురమైన వాసనతో వుంటుంది. దీన్ని పశువులకు తిని పించాలి. ఇదొక పెద్ద ప్రహసనం. అవి దీన్ని తినవు. అంచేత ఒక్కొక్క దాన్ని పట్టుకొని దాని నోరు తెరిచి అందులో ఈ ఉప్పు చెక్కను చారెడు పోసి దాని నోరు మూస్తారు. అప్పుడు ఆ పశువు దాన్ని మీంగుతుంది.. ఇలా ఒక్కదానికి సుమారు రెండు మూడు దోసిళ్ళ ఉప్పు చెక్కను తినిపిస్తారు. గొర్రెలు మేకలు ఐతే కొన్ని వాటంతట అవే తింటాయి. లేకుంటే వాటిక్కూడ తినిపిస్తారు. ఏడాదికి ఒకసారి ఈ ఉప్పుచెక్కను తినిపిస్తే అది పశువులకు సర్వరోగ నివారణి అని వీరి నమ్మకం. ఎందుకంటే అందులో వున్నవన్నీ ఔషధాలు , వన మూలికలే గదా. ఆ తర్వాత పశువులన్నింటిని పొలాల్లోని బావుల వద్దకు గాని , చెరువుల వద్దకు గాని తోలుకెళ్ళి స్నానం చేయించి , లేదా ఈత కొట్టించి , ఇంటికి తోలుకొస్తారు. ఆ తర్వాత వాటి కొమ్ములను , పదునయిన కత్తితో బాగా చెలిగి వాటికి రంగులు పూస్తారు. మంచి కోడెలున్న వారు వాటి కొమ్ములకు ఇత్తడి కుప్పెలు తొడిగి , మెడలో మువ్వల పట్టీలు , మూతికి మూజంబరాలు అలంకరిస్తారు. అన్నింటికీ కొత్త పగ్గాలు వేస్తారు. ఈ సమయంలో చేలన్నీ పరిగిలి పోయి వున్నందున పశువులన్నింటిని వదిలేస్తారు. సాయంకాలం ఊరు ముందున్న కాటమరాజును పునఃప్రతిష్టించి ఊరిలో ప్రతి ఇంటి నుండి ఆడవారు కాటమరాజు ముందు పొంగలి పెడ్తారు. పొంగలి అంటే కొత్త కుండలో , కొత్త బియ్యం , కొత్త బెల్లం వేసి అన్నం వండడం. ఒక నెల ముందు నుండే కాటమరాజు ముందు ఆ దారిన వచ్చిపోయే ఊరివారు రోజుకొక కంపో , కర్రో తెచ్చి అక్కడ కుప్పగా వేస్తారు. కనుమ రోజుకు అది ఒకపెద్ద కుప్పగా తయారయ ఉంటుంది. దాన్ని "చిట్లా కుప్ప" అంటారు. చీకటి పడే సమయానికి పొంగళ్లు తయారయి ఉంటాయి. ఊరి చాకలి కాటమరాజు పూజ కార్యక్రమం ప్రారంబించి దేవుని ముందు పెద్ద తళిగ వేస్తారు. అంటే ప్రతి పొంగలి నుండి కొంత తీసి అక్కడ ఆకులో కుప్పగా పెడతారు , పూజానంతరం మొక్కున్న వారు , చాకిలి చేత కోళ్ళను కోయించుకుంటారు. అప్పటికి బాగా చీకటి పడి వుంటుంది. అప్పటికి పశుకాపరులు అందరూ ఊరి పశువులన్నింటిని అక్కడికి తోలుకొని వస్తారు. పూజారి అయిన చాకలి తళిగలోని పొంగలిని తీసి ఒక పెద్దముద్దగా చేసి అందులో సగం పోలిగాని కిచ్చి (పశువుల కాపరి) తినమని చెప్పి , తర్వాత అక్కడున్న చిట్లాకుప్పకు నిప్పు పెడతారు. పెద్ద మంట పైకి లేవగా పోలిగాడు పశువులన్నింటిని బెదరగొట్టి , చెదరకొడతాడు. అవి బెదిరి పొలాల వెంబడి పరుగులు తీస్తాయి. ఆ సమయంలో పశువులను బెదర గొడుతున్న పోలిగాని వీపున చాకలి తనచేతిలో వున్న మిగిలిన సగం పొంగలి ముద్దను అతని వీపు మీద కొడతాడు. దానిని పిడుగు ముద్ద అంటారు. వాడు పరిగెడుతాడు. ఆ తర్వాత అందరూ అక్కడ మిగిలిన తళిగలోని ప్రసాదాన్ని తిని మొక్కులు తీర్చుకొని చిట్లకుప్ప మంట వెలుగులో తమ కోళ్ళను కోసుకొని పొంగళ్లను తీసుకొని తాపీగా ఇళ్ళకి వెళతారు. పొలి అంటే? ఈ సందర్భంగా పెద్ద మొక్కున్న వారు పొటేళ్ళను కూడ బలి ఇస్తారు. దాని రక్తాన్ని ఆన్నంలో కలిపి ఒక కుప్ప పెడతారు. దాన్ని ''పొలి'' అంటారు. ఆ "పొలి" ని తోటకాపరి గాని, నీరు కట్టేవాడు గాని తీసుకొని వెళ్ళి అందరి పొలాల్లో , చెరువుల్లో , బావుల్లో "పొలో.... పొలి" అని అరుస్తూ చల్లుతాడు. అప్పడే కొత్త మొక్కులు కూడ మొక్కు కుంటారు. అంటే , తమ పశుమందలు అభివృద్ది చెందితే రాబోయే పండక్కి పొట్టేలును , కోడిని ఇస్తామని కాటమ రాజుకు మొక్కు కుంటారు. అప్పటికప్పుడే ఒక పొటెలుపిల్లను ఎంపిక చేస్తారు. ఆ విధంగా పశువుల పండగ పరిసమాప్తి అవుతుంది. ఈ నెలరోజులు వాకిట్లో అందమైన ముగ్గులతో అలంకరిస్తాము. కానీ ఈ కనుమ రోజున మాత్రం రధం ముగ్గువేసి ఆ రథాన్ని వీధిచివర వరకూ లాగినట్టుగా ముగ్గువేస్తారు. దీని అర్థం సూర్యుడు తన దిశను మార్చుకున్న మొదటిరోజు అని తెలుస్తుంది.

విశాఖపట్టణం: విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో కనుమ వేడుకలు జరిగాయి. పీఠం ప్రాంగణంలోని గోశాలలో గోమాతలకు ప్రత్యేక పూజలు నిర్వహించారు. పీఠాధిపతులు స్వరూపానందేంద్ర, స్వాత్మానందేంద్ర స్వాములు స్వయంగా గోపూజ చేసారు. గోమాతకు హారతులిచ్చి పండ్లు, అరిసెలు తినిపించారు. తెలుగు రాష్ట్రాలు పాడిపంటలతో సస్యశ్యామలంగా ఉండేలా చూడాలని గోమాతను ప్రార్ధించారు.


 తోడుగా రూ.7 కోట్ల లిక్కర్ కనుమ విందుకు సిద్ధం
 శనివారం సెంటిమెంట్ దెబ్బకొట్టినా..
 కలిసొచ్చిన ఆదివారం డిమాండ్
  
 కనుమ శనివారం పడిందా.. అరె! మందు ముక్కా లేకుండా ఏం పండుగ!! అయినా పర్లేదు.. మరుసటి రోజు ఆదివారం కదా.. రెండు
 రోజులది కలిపి లాగించేద్దాం..!!! ఇది మందుబాబులు, మాంసాహార ప్రియుల  మాట.
  
 విశాఖపట్నం: సంక్రాంతి అంటే మూడు రోజుల పండుగ.. మొదటి రెండురోజులు శాకాహారంతో సరిపెట్టినా.. మూడురోజైన కనుమ పండుగ నాడు మందు, ముక్క పడనిదే.. సంక్రాంతి పండుగ పరిపూర్ణం కాదు. ఇది అనాదిగా వస్తున్న సంప్రదాయం. అయితే ఈసారి కనుమ శనివారం నాడు వచ్చింది. శనివారం సెంటిమెంట్‌తో మెజారిటీ ప్రజలు మాంసాహారం ముట్టరు. దీంతో ఆదివారమే అసలైన కనుమ పండుగ జరుపుకోనున్నారు. కనుమ పండగనాడు మాంసాహారం.. అందులోనూ చికెన్‌కు అధిక ప్రాధాన్యమిస్తారు. త ర్వాత స్థానం మటన్‌ది. మామూలు రోజులకంటే కనుమ రోజు చికెన్ వినియోగం రెట్టింపునకుపైగా పెరుగుతుంది. అయితే ఈ సంవత్సరం కనుమ శనివారం రావడంతో ఆదివారం ఆ లోటు తీర్చుకోవాలనుకుంటున్నారు. ప్రస్తుతం చికెన్ ధర కూడా గతం కంటే అందుబాటులోనే ఉంది. స్కిన్‌తో కిలో రూ.150, స్కిన్‌లెస్ రూ.160 పలుకుతోంది. గత నెలలో అయితే రూ.200 దాటిన ధర ఇప్పుడు దిగిరావడంతో వినియోగం మరికొంత పెరిగే అవకాశం ఉంది. మామూలు ఆదివారాల్లో విశాఖ నగరం, జిల్లాలో 80 వేల నుంచి 1.20 లక్షల కిలోల చికెన్ అమ్ముడవుతుంది. కనుమ నేపథ్యంలో అది నాలుగు లక్షల కిలోకు పెరుగుతుందని అంచనా వేస్తున్నారు. ఆదివారం నాటి అమ్మకాలకు జిల్లాలోని కోళ్ల ఫారాలవారు దాదాపు రెండు లక్షల కోళ్లను సిద్ధం చేశారు. ఒక్కో కోడి సగటున రెండు కిలోల బరువుంటుంది. ఆ విధంగా మొత్తం నాలుగు లక్షల కిలోల చికెన్ అందుబాటులో ఉంచుతున్నారు. శనివారం సెంటిమెంట్‌తో నగరంలో కేవలం 25 వేల కిలోల చికెన్ అమ్ముడైనట్లు తెలుస్తోంది.
 
 మందుబాబుల మజా..
 మరోవైపు మందుబాబులు లిక్కర్‌తో పాటు మాంసానికి ప్రాధాన్యమిస్తారు. కనుమ పండగను శనివారం కొద్దిమంది మందుప్రియులే సాదాసీదాగా జరుపుకున్నారు. ఆదివారం ముక్కనుమను మందు, ముక్కతో కలిసి మజా చేయనున్నారు. ఫలితంగా లిక్కర్ విక్రయాలు బాగా పెరగనున్నాయి. సాధారణ రోజుల్లో రోజుకు నగరంలోనే రూ.1.50 కోట్లు, జిల్లాలో మరో రూ.2 కోట్ల విలువైన లిక్కర్ అమ్మకాలు జరుగుతుంటాయి. ఆదివారం దానికి రెట్టింపు వినియోగం ఉంటుందని అధికారులు, మద్యం వ్యాపారులు అంచనా వేస్తున్నారు. అందుకోసం ముందుగా కావలసినంత మందును సిద్ధం చేశారు.